Relativiteit

 

 

Mijn zoon moet dit jaar drie werkstukken maken, twee kleintjes op school en één groot thuis. Daar mag papa of mama bij helpen. Dat is wel zo fijn voor een manneke van tien.

“En heb je al een onderwerp?”, vroeg ik hem. Nee, hij wist nog niets. Dus ik begon interessante onderwerpen op te noemen, dacht ik. Auto’s, vliegtuigen, een mooi land misschien? Nee, allemaal niet goed. “Einstein”, zei ie. Einstein!

Natuurlijk zijn er in de bibliotheek geen boeken te vinden bij de jeugd over Einstein, ik voel de bui al hangen. Bij de volwassenen vind ik redelijk geschikte boeken: Einstein voor Dummies (echt iets voor mij) en Einstein in negentig minuten (gelukkig geen dagenlang geworstel door een taai dik boek). Hier heeft hij misschien wat aan.

 

Hij begint enthousiast aan het maken van hoofdstukken en ik ben aangenaam verrast met de interessante titels waar ie mee komt. Ze spreken tot de verbeelding en hij moet dat talent dus van mij hebben. Maar goed, een werkstuk heeft ook inhoud nodig en hij begint met het lezen van een boek. Maar al gauw vindt hij het minder interessant worden, mede omdat het taalgebruik, al is het voor dummies, wel voor volwassen dummies is bedoeld en in negentig minuten zijn leven en zijn werk uiteen zetten is op zich al knap, laat staan dat een knaap van tien dat dan ook in zijn geheel bevatten kan.

 

Dus ik besluit hem te helpen. Hij gaat verder werken zover hij kan en zoekt plaatjes bij de hoofdstukken en ik ga lezen, zodat ik het hem uit kan leggen. Hoewel ik Einstein alleen van naam ken en zijn theorie ook, vind ik wat ik totnogtoe lees best interessant. Sommige stukken zijn taai en bij de eerste poging zit ik dan ook aardig te knikkebollen, ook vanwege het late tijdstip dat ik zit te lezen. Nu volgt een lange pauze. Een van dagen! Want al deze stof moet wel zijn plekje gevonden hebben in de grote legpuzzel van mijn logica, anders heeft het weinig zin om verder te lezen.

Eenmaal het boek weer opgepakt neemt de schrijver me mee langs de verschillende levensfases van Albert Einstein, boeiend om te lezen. Ook worden af en toe eens theorieën behandeld en de schrijver heeft daar prachtige voorbeelden toegevoegd. Iets waar ik wat aan heb, ik zie het zo voor me. Ik geloof het meteen.

Nu is het zo, dat Einstein stellig overtuigd was, dat de lichtsnelheid absoluut is. Dat wil zeggen, het zal onder alle omstandigheden gewoon even snel verder gaan en  wel met driehonderdduizend kilometer per seconde! Oké, dat wil ik wel geloven; ik kan het toch niet controleren, maar ik heb ook geen reden om aan te nemen dat het niet zo zou zijn.

Verder is hij ervan overtuigd dat tijd niet absoluut is, maar relatief. Kijk, en dáár heb ik nou moeite mee. Dat gelezen te hebben, heb ik geen rust meer. Iets klopt er niet. Dat gevoel blijft me dagen achtervolgen. Voorbeelden schieten mij voorbij en welke kloppen wel en welke niet? Er zijn gebeurtenissen en waarnemingen. Einstein zegt dat de waarnemingen niet kloppen, zij zijn altijd beïnvloed door de positie en de beweging van de waarnemer.

Dat is helemaal waar. En daarom roep ik ook vaak dat de waarheid relatief is en vervolgens kijkt iedereen mij aan alsof ik blond ben. En gelijk hebben ze.

Als hij nog in leven zou zijn, zou ik Einstein graag willen vragen: hoe kun je vaststellen dat de absolute snelheid van het licht driehonderdduizend kilometer per seconde is, als je tegelijkertijd stelt dat tijd relatief zijn?

Dat vond hij waarschijnlijk zelf ook. Hij zocht naarstig naar nieuwe meetkunde, geldende voor het hele heelal. Jammer voor hem, dat ie het niet heeft gevonden.

Ik blijf toch met wat vraagstukken zitten en waarschijnlijk ga ik nog wel verder speuren. Want Einstein schreef zelf aan zijn vriend Slovine op 28 maart 1949:

“U stelt zich voor dat ik met stille bevrediging op mijn levenswerk terugzie. Maar van dichtbij gezien is het heel anders. Er is gen enkele stelling waarvan ik het gevoel heb dat zij zal standhouden en ik voel mij niet zeker of ik in het geheel wel op de goede weg ben.”

 

Oja, en nu nog aan mijn zoon uitleggen wat Einstein nou eigenlijk allemaal had ontdekt.